พราหมณวรรคที่ 5

1. โสณสูตร

ว่าด้วยธรรมเกาแก่ของพราหมณ์

[191] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมของพราหมณ์ที่เก่าแก่ 5 ประการนี้
บัดนี้ย่อมปรากฏในพวกสุนัข ไม่ปรากฏในพวกพราหมณ์ ธรรม 5 ประการ
เป็นไฉน คือ ได้ทราบว่า เมื่อก่อนพวกพราหมณ์ย่อมสมสู่เฉพาะพราหมณี
ไม่สมสู่กะหญิงที่ไม่ใช่พราหมณี บัดนี้ พวกพราหมณ์ย่อมสมสู่กะพราหมณีบ้าง
ย่อมสมสู่กะหญิงที่ไม่ใช่พราหมณีบ้าง บัดนี้ พวกสุนัขย่อมสมสู่กะสุนัขตัวเมีย
เท่านั้น ไม่สมสู่กะสัตว์ตัวเมียที่ไม่ใช่พวกสุนัข นี้เป็นธรรมของพราหมณ์
ที่เก่าแก่ข้อที่ 1
บัดนี้ปรากฏในพวกสุนัข ไม่ปรากฏในพวกพราหมณ์ ได้ทราบว่า
เมื่อก่อนพวกพราหมณ์ย่อมสมสู่กะพราหมณีที่มีระดูเท่านั้น ไม่สมสู่กะพราหมณี
ที่ไม่มีระดู บัดนี้ พวกพราหมณ์ย่อมสมสู่กะพราหมณ์ที่มีระดูบ้าง ย่อมสมสู่
กะพราหมณีที่ไม่มีระดูบ้าง บัดนี้ พวกสุนัขย่อมสมสู่กะสุนัขตัวเมียที่มีระดู
เท่านั้น ไม่สมสู่กะสุนัขตัวเมียที่ไม่มีระดู นี้เป็นธรรมของพราหมณ์ที่เก่าแก่
ข้อที่ 2
บัดนี้ปรากฏในพวกสุนัข ไม่ปรากฏในพวกพราหมณ์ ได้ทราบว่า
เมื่อก่อนพวกพราหมณ์ย่อมไม่ซื้อไม่ขายพราหมณี ยังการอยู่ร่วมกันให้เป็นไป
ด้วยความรักความผูกพัน บัดนี้ พวกพราหมณ์ย่อมซื้อบ้าง ย่อมขายบ้างซึ่ง
พราหมณี ยังการอยู่ร่วมกันให้เป็นไปด้วยความรักความผูกพัน บัดนี้ พวก

สุนัขย่อมไม่ซื้อไม่ขายสุนัขตัวเมีย ยังการอยู่ร่วมกันให้เป็นไปด้วยความรัก
ความผูกพัน นี้เป็นธรรมของพราหมณ์ที่เก่าแก่ข้อที่ 3
บัดนี้ย่อมปรากฏในพวกสุนัข ไม่ปรากฏในพวกพราหมณ์ ได้ทราบว่า
เมื่อก่อนพวกพราหมณ์ย่อมไม่ทำการสะสมทรัพย์บ้าง ข้าวเปลือกบ้าง เงินบ้าง
ทองบ้าง บัดนี้ พวกพราหมณ์ย่อมทำการสะสมทรัพย์บ้าง ข้าวเปลือกบ้าง
เงินบ้าง ทองบ้าง บัดนี้ พวกสุนัขย่อมไม่ทำการสะสมทรัพย์บ้าง ข้าวเปลือก-
บ้าง เงินบ้าง ทองบ้าง นี้เป็นธรรมของพราหมณ์ที่เก่าแก่ข้อที่ 4
บัดนี้ ย่อมปรากฏในพวกสุนัข ไม่ปรากฏในพวกพราหมณ์ได้ทราบว่า
เมื่อก่อนพวกพราหมณ์ย่อมแสวงหาอาหารเย็นเพื่อกินในเวลาเย็น อาหารเช้า
เพื่อกินในเวลาเช้า บัดนี้ พวกพราหมณ์บริโภคอาหารจนอิ่มตามต้องการแล้ว
ย่อมถือเอาส่วนที่เหลือไป บัดนี้ พวกสุนัขย่อมแสวงหาอาหารเย็นเพื่อกินใน
เวลาเย็น อาหารเช้าเพื่อกินในเวลาเช้า นี้เป็นธรรมของพราหมณ์ที่เก่าแก่
ข้อที่ 5
บัดนี้ ย่อมปรากฏในพวกสุนัข ไม่ปรากฏในพวกพราหมณ์ ดูก่อน-
ภิกษุทั้งหลาย ธรรมของพราหมณ์ที่เก่าแก่ 5 ประการนี้แล บัดนี้ ย่อมปรากฏ
ในพวกสุนัข ไม่ปรากฏในพวกพราหมณ์.
จบโสณสูตรที่ 1

พราหมณวรรควรรณนาที่ 5

อรรถกถาโสณสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในโสณสูตรที่ 1 แห่งวรรคที่ 5 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า พฺราหฺมณธมฺมา ได้แก่ สภาพของพราหมณ์. บทว่า
สุนเขสุ แปลว่า ในสุนัขทั้งหลาย. บทว่า เนว กิณนฺติ น วิกฺกิณนฺติ
ได้แก่ ถือเอาไม่ซื้อ ให้ไปไม่ขาย. บทว่า สมฺปิเยเนว สํวาสํ สมฺพนฺธาย
สมฺปวตฺเตนฺติ ความว่า เข้าไปหาผู้เป็นที่รักและไม่เป็นที่รักแล้วอยู่ร่วมกัน
เพื่อสืบประเวณี. บทว่า อุทราวเทหกํ ได้แก่ บริโภคจนเต็มท้อง. บทว่า
อวเสสํ อาทาย ปกฺกมนฺติ ได้แก่ ห่อส่วนที่บริโภคไม่หมดถือเอากลับไป.
ในสูตรนี้พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสวัฏฏะอย่างเดียว.
จบอรรถกถาโสณสูตรที่ 1

2. โทณสูตร

ว่าด้วยพราหมณ์ 5จำพวก

[192] ครั้งนั้นแล โทณพราหมณ์เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า
ถึงที่ประทับ ได้ปราศรัยกับพระผู้มีพระภาคเจ้า ครั้นผ่านการปราศรัยพอให้
ระลึกถึงกันไปแล้ว จึงนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้ว ได้กราบทูลว่า
ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ ข้าพระองค์ได้สดับมาดังนี้ว่า พระสมณโคดมไม่
อภิวาทไม่ลุกรับ หรือไม่เชื้อเชิญด้วยอาสนะ ซึ่งพราหมณ์ผู้แก่เฒ่าเป็นผู้ใหญ่